بخش تحلیل خودنویس: ارزيابی برخی مسوولان ايران از عمل‌كرد سعيد جليلي در مذاكرات بغداد منفي است. منابع مطلع می‌گويند كه مقامات ارشد ایران بعد از نشست بغداد به اين جمع‌بندی رسيده كه او نمی‌تواند مذاكرات را به جلو ببرد.
مذاکرات اتمی ایران و گروه ۱+۵ در بغداد، از دست یافتن به نتیجه مطلوب بازماند و تلاش‌های روز دوم تنها به نجات گفت و گوها از اعلام شکست و توافق طرفین برای تجدید دیدار در مسکو منتهی شد. از جمله دلایل اصلی عدم دست‌یابی به تفاهم در بغداد افزایش انتظارات غرب برای گرفتن امتیاز از ایران و کاهش آمادگی آنها برای واگذاری امتیاز متقابل بود.
رهبران ایران معتقدند كه جلیلی می‌بایست جلوی افزایش خواست‌های غرب را بگیرد و به نوعی این مساله را مدیریت کند. بر اساس منابع مطلع در تهران، قرار شده است که در شرایط فعلی تیم مذاكره كننده ایرانی تقویت شود و جلیلی در مذاكرات تنها نقش ویترین را بازی كند.احتمالا در مذاکرات آینده «باقری» دست راست آیت الله خامنه‌ای در مذاکرات هسته‌ای نقش بیشتری برعهده خواهد داشت.
همین منابع می‌گویند كه برخی مشاوران رهبر ایران به او توصیه كرده‌اند كه بهتر است قبل از مذاكرات مسكو، شخص «كارآمد»تری جایگزین جلیلی شود. ولی رهبر ایران به دلیل آن كه ممكن است این حركت پیام بدی برای مذاكرات داشته باشد، از تغییر جلیلی امتناع كرده است.
گفته می‌شود که خودداری آیت الله خامنه‌ای ازتغییر جلیلی نماینده رهبری و دبیر شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی که در مهرماه ۱۳۸۶، در دولت محمود احمدی‌نژاد جایگزین علی لاریجانی شد دلایل دیگری دارد. از جمله این دلایل اختلاف احمدی‌نژاد با رهبری بر سر نهادی است که باید مسوولیت مذاکره با غرب را به عهده بگیرد.
از نظر احمدی‌نژاد ، وزارت امور خارجه و شخص صالحی برای پیشبرد مذاکرات مناسبتر به نظر می‌رسند. نهاد وزارت خارجه دارای سازوکارهای بهتری برای ادامه مذاکرات است. اما دستگاه رهبری و شخص آیت الله خامنه‌ای با توجه به عدم اعتماد به تیم احمدی‌نژاد، هم اعتماد نمی‌کنند و هم این تمایز را قایل است که وزارت خارجه از سوی دولت و ریاست جمهوری به سمت مذاکرات خواهد رفت و درنهایت هر نوع موفقیتی در این باره به حساب احمدی نژاد خواهد رفت.
از این رو دستگاه رهبری تاکید دارد که شورای عالی امنیت ملی به نیابت از نظام وارد مذاکره شده تا دستاورد آن هم به حساب نظام و رهبری تعلق بگیرد. از این رو رهبری ایران به خوبی می‌داند در صورتی که با برکناری سعید جلیلی موافقت کند به زودی با این مشکل مواجه خواهد شد که چه کسی جایگزین وی شود. بی‌تردید در معرفی نفر بعدی، این احمدی‌نژاد است که به دلیل حق امضاء برای گماردن دبیر این شورا، سعی می‌کند نیروی خودی را در شواری عالی امنیت ملی جایگزین سعید جلیلی سازد و یا انکه در تصمیم و اراده آیت الله خامنه‌ای اخلال وارد کند.
ولی دستگاه رهبری به نظر می‌رسد از یک موضوع دیگر نیز در بیم و هراس به سر می‌برد؛ و آن نوشیدن «جام زهر» است. سردار سراج که اخیرا فایل صوتی او بعد از اعتراض مطهری نماینده مردم تهران به دخالت برخی فرماندهان سپاه در انتخابات مجلس، به بیرون درز کرد، به صراحت تاکید دارد که جریان فتنه به رهبری هاشمی رفسنجانی، «ساکتین فتنه» به رهبری لاریجانی و جریان انحرافی به رهبری محمود احمدی‌نژاد سعی دارند که در مذاکرات، رهبری را به نوشیدن جام زهر وادار و شرایط برای مصالحه بین ایران و غرب و فراهم شود. از این رو بعید به نظر می‌رسد رهبری ایران مایل باشد تا زمانی که جایگزین سعید جلیلی مشخص نشده ، به راحتی به تغییر او تن بدهد. ناظران سیاسی معتقدند سعید جلیلی هرچند مذاکره کننده خوبی نیست ولی مطیع محض دستگاه رهبری ایران است.
فارغ از درگیری‌های سیاسی پاشته آشیل تیم مذاکره کننده ایرانی به رهبری سعید جلیلی در عدم شناخت قواعد مذاکره است. یکی از این قواعد آشنایی دو طرف با ادبیات مذاکره و خواست‌های طرفین قبل از مذاکرات رسمی است. نحوه برخورد نمایندگان ایران با مذاکرات بغداد نشان داد، که ارزیابی آنها از میزان علاقه غرب به موفقیت و یا شکست احتمالی مذاکرات به راه خطا رفته بود. در رویارویی‌های سیاسی و چانه زنی‌های دیپلماتیک، شناخت نقاط قوت و ضعف طرف یک نیاز اساسی و یک اهرم کارساز محسوب می‌شود. در این باره لازم به یادآوری نیست که تیم مذاکره کننده به ریاست حسن روحانی حضور مذاکره کنندگان حرفه‌ای چون سیروس ناصری یا موسویان، ایجاد ارتباط میان طرفین مذاکره مانند صرف شام دیپلماتیک و ایجاد روابط مبتنی همدلی ، منجر به فهم و درک متقابل از نقاط قوت و ضعف خود و طرف مقابل می‌شد، و این ابتکار عمل در تیم مذاکره کننده هسته‌ای آقای جلیلی به طور کلی مشاهده نمی‌شود.
شاید به همین دلیل باشد سایت سیمرغ از هواداران سعید جلیلی در باره مذاكرات بغداد نوشته بود كه «در واقع جمهوری اسلامی ایران و تیم مذاکره کننده با حرکت در چارچوب بسته ارائه شده، با هوشمندی و درایت توانست به تدریج و بر اساس دیدگاه حرکت پروسه‌ای و نه پروژه‌ای، مساله هسته‌ای را به یکی از محورهای فرعی مذاکرات و نه محور اصلی مذاکرات تبدیل کند که این امر دستاورد طلایی برای جمهوری اسلامی ایران محسوب می‌شود.»
به عبارت دیگر این تصور كه جلیلی قادر شده مساله هسته‌ای را به یكی از محورهای فرعی مذاكرات تبدیل كند، ناشی از برداشت غلط و ضعف آنان از مسایل اصلی و فرعی در مذاكرات بوده است. این توهم عملکرد بعدی جلیلی را رقم زده است. به گزارش ایسنا در ۷ خرداد کریستین ساینس مانیتور می‌نویسد: «آنها یک پیش‌نویس را ارائه کردند که می‌خواستند غنی‌سازی ۲۰ درصد را شامل شود. جلیلی با عصبانیت پاسخ داد که اگر آنها این بیانیه را به صورت علنی بخواهند، ما می‌رویم و اعلام می‌کنیم که کل ماجرا شکست خورده است. او کاملا عصبانی بود.» روش ضعیف برخورد جلیلی باعث شد در نشست بغداد دیگر اثری از نشانه‌های مثبتی که در نشست استانبول دیده شده بود وجود نداشته باشد.
کاوه افراسیابی، مشاور هیأت مذاکره کننده ایرانی بین سال‌های ۲۰۰۴ و ۲۰۰۶ می‌گوید: «نشست بغداد یک گام بزرگ به سوی عقب، و با پیشنهاد ادامه مذاکرات در مسکو یک گام بسیار کوچک به سوی جلو برداشت.» نماینده آمریکا به اسراییل رفت تا آنان را متقاعد سازد مذاکرات اصلی در روسیه ادامه خواهد یافت. ولی به نظر می‌رسد موضع ولایتی مشاور رهبر ایران در حوزه بین‌الملل پخته‌تر از آن چه جلیلی اعلام کرد باشد.
آن‌گونه که خبرگزاری ایلنا نوشته است ولایتی در حاشیه همایش ملی تحولات خاورمیانه و آینده نظم منطقه‌ای در جمع خبرنگاران در پاسخ به این سوال که آیا با توجه به خواسته طرف غربی مبنی بر تعلیق غنی‌سازی اورانیوم توسط جمهوری اسلامی ایران، کشور ما غنی‌سازی خود را به حالت تعلیق در خواهد آورد، گفت: «تا آنجایی که بنده از مواضع نظام جمهوری اسلامی ایران مطلع هستم، بنایی بر تعلیق فعالیت‌های هسته‌ای ایران وجود ندارد. همه چیز در این خصوص به نشست مسکو بستگی دارد و باید ببینیم که چه اتفاقی خواهد افتاد.»
آیا این نرمش در برابر مواضع لئون پانتا است که با عصبانیت دوباره از تهدید به حمله نظامی به ایران صحبت کرده است. نباید فراموش شود که موسسه علوم و امنیت اعلام كرده كه ایران توانایی ساختن ۵ بمب اتمی را دارا است . آژانس بین‌المللی اتمی هم در آخرین گزارش خود از غنی سازی ۲۷ درصدی در ایران خبر داده است. ولی ایران می‌گوید از غنی سازی ۲۰ درصدی عقب نشینی نمی‌كند و آژانس فعلا دور بازدید از پارچین را خط بكشد.
اما در نهایت هزینه اشتباهات تیم مذاكره كننده را چه كسی خواهد پرداخت موضوعی است كه بحث بركناری سعید جلیلی از ریاست تیم مذاكرات هسته‌ای را تشدید خواهد کرد.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر